Een inmiddels niet meer online beschikbare uitzending van Reporter Radio en een artikel in het NRC maakten duidelijk dat de Nederlandse gemeenten voor hun ICT systemen afhankelijk zijn geworden van specifieke leveranciers (vendor lock-in).
De beste manier om vendor lock-in te doorbreken is te eisen dat software leveranciers vrije en opensourcesoftware – Free and Open Source Software (FOSS) producten leveren.
Als de broncode (source code) van software publiek beschikbaar is kunnen ook andere bedrijven deze bestuderen. Vrije software garandeert dat andere bedrijven de software ook mogen aanpassen en hergebruiken. Hierdoor is het niet nodig om bij dezelfde leverancier te blijven als er aanpassingen en ondersteuning voor de software nodig zijn en wordt de vendor lock-in dus doorbroken.
In de reacties op de radio-uitzending wordt veel gesproken over standaardisatie van koppelvlakken (interfaces). Het gebruik van open standaarden is essentieel, maar niet genoeg. Juist het gebruik van vrije en opensourcesoftware doorbreekt de vendor lock-in omdat het dan mogelijk wordt dat andere softwareleveranciers doorgaan met reeds bestaande (en betaalde) producten en deze kunnen hergebruiken zodat niet alles opnieuw hoeft te worden gemaakt.
Een voorbeeld van vrije en opensourcesoftware bij gemeenten is Drupal voor gemeenten. Deze gemeentelijke websites zijn hiermee gebouwd:
De gemeente Ede betaalt 92% minder licentiekosten door het gebruik van open source.